«اوپنهایمر»، تازه‌ترین فیلم کریستوفر نولان، پس از مدت‌ها انتظار، سرانجام به سینماها رسید. این فیلم که اقتباسی است از کتاب «پرومتئوس آمریکایی: پیروزی و تراژدی جی. رابرت اوپنهایمر» نوشته کای برد و مارتین جی. شروین، داستان بمب اتم را از دریچه نگاه سازنده‌اش، جی. رابرت اوپنهایمر، به تصویر می‌کشد.
در این فیلم، علاوه بر کیلیان مورفی در نقش اوپنهایمر، رابرت داونی جونیور، امیلی بلانت، مت دیمون، فلورانس پیو، و رمی مالک بازی کرده‌اند.
اما جی. رابرت اوپنهایمر که بود؟ ماجرای پروژه منهتن چه بود؟ آنچه در ادامه می‌آید برگرفته از مطلب سی‌ان‌ان است که به این سوال‌ها پاسخ می‌دهد.
جی. رابرت اوپنهایمر که بود؟
اوپنهایمر، که به او لقب «پدر بمب اتم» را داده‌اند، در ۲۲ آوریل ۱۹۰۴ در نیویورک متولد شد. پدرش آلمانی و واردکننده پارچه بود. او به‌سرعت به‌عنوان فیزیکدانی سرشناس در عرصه بین‌المللی مطرح شد و دولت آمریکا او را استخدام کرد تا برای مقابله با تهدید آلمان نازی، بمب اتم بسازد.
اما مناقشه و پیامدهای اولین انفجار هسته‌ای جهان به مسیر شغلی او آسیب زد.
او دو دهه بعد از آزمایش هسته‌ای ترینیتی در ۱۶ ژوییه ۱۹۴۵ در صحرایی در نزدیکی نیومکزیکو، در مصاحبه‌ای گفت: «می‌دانستیم که دنیا دیگر مثل قبل نخواهد بود. چند نفر خندیدند، چند نفر گریه کردند، بیشترشان ساکت بودند.» او در ادامه خطی از «بهاگاواد گیتا» را نقل کرد که می‌گوید: «اکنون، من خود مرگم، نابودگر جهان.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اوپنهایمر معتقد بود که ساخت بمب اتم لازم بود تا جنگ جهانی دوم به پایان برسد. اما این موضوع که با ساخت بمب اتم نابودی جهان را ممکن کرده است آزارش می‌داد.
این کشمکش اخلاقی سرانجام سبب شد مغضوب دولت شود، وقتی به دلایل اخلاقی و سیاسی، با ساخت بمب هیدروژنی مخالفت کرد و متهم شد به این‌که روند تولید بمب هیدروژنی را کند کرده است.
کمیسیون انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا (AEC) در سال ۱۹۵۴ گفت: «اگر دکتر اوپنهایمر قبل یا بعد از تعیین خط مشی ملی، از برنامه [تسلیحات] گرماهسته‌ای مشتاقانه حمایت کرده بود، پروژه بمب هیدروژنی با انرژی بسیار بیشتری دنبال می‌شد، و به این ترتیب امکان موفقیت سریع‌تر در این زمینه ممکن می‌شد.»
ماجرای پروژه منهتن چه بود؟
ظهور آدولف هیتلر در آلمان سبب شد فیزیکدان‌هایی مانند آلبرت اینشتین، لئو سیلارد و یوجین ویگنر به دولت آمریکا هشدار بدهند در صورتی که نازی‌ها اول موفق شوند بمب هسته‌ای بسازند، بشریت در معرض خطر قرار می‌گیرد.
دولت آمریکا در واکنش، گروهی از فیزیکدان‌های اتمی مطرح را گرد هم آورد و اوپنهایمر را که در پی پژوهش در حوزه ذرات زیراتمی اعتبار بین‌المللی کسب کرده بود، به ریاست گروه منصوب کرد.
در جریان این طرح که به «پروژه منهتن» معروف شد، اوپنهایمر و گروهش محل پژوهش را به منطقه‌ای دورافتاده در لس آلاموس در نیومکزیکو منتقل کردند و در ژوییه ۱۹۴۵، اولین انفجار هسته‌ای جهان رخ داد.
کمتر از یک ماه بعد، در ۶ اوت ۱۹۴۵، ارتش آمریکا هیروشیما و ناگاساکی را بمباران اتمی کرد که ۱۱۰ هزار نفر در دم جان باختند و ده‌ها هزار نفر دیگر ظرف یک سال جان خود را از دست دادند. در اکتبر همان سال، اوپنهایمر از سمتش کناره‌گیری کرد.
اوپنهایمر پس از استعفا چه کرد؟
در سال ۱۹۴۷، اوپنهایمر به ریاست موسسه مطالعات پیشرفته (IAS) در پرینستون، نیوجرسی منصوب شد. اوپنهایمر از سال ۱۹۴۷ تا سال ۱۹۵۲، رئیس کمیته مشاوره کمیسیون انرژی اتمی بود که در اکتبر ۱۹۴۹، با ساخت بمب هیدروژنی مخالفت کرد.
پس از جنگ جهانی دوم و با آغاز جنگ سرد، سازمان اطلاعات آمریکا به اوپنهایمر مشکوک بود که با کمونیست‌ها ارتباط دارد. این موضوع هم‌زمان بود با فشار و سخت‌گیری در مورد ممانعت از نفوذ کمونیست‌ها به بخش‌های گوناگون دولت آمریکا.
اوپنهایمر به‌دلیل مخالفت با ساخت بمب هیدروژنی و همچنین دوستی با دانشجویان کمونیست حامی جریان ضدفاشیستی در جریان جنگ داخلی اسپانیا در دهه ۱۹۳۰، با اتهام خیانت مواجه شد. در نتیجه، در سال ۱۹۵۴، مجوزهای امنیتی و سمتش به‌عنوان مشاور دولت آمریکا را از دست داد.
در این بین، خطر جنگ هسته‌ای تمام‌عیار جهان را تهدید می‌کرد و در گفتمان سیاسی بین‌المللی مطرح بود.
اوپنهایمر باقی عمرش همواره نگران تعارض میان اخلاق و پیشرفت‌های علمی بود.
او در سال ۱۹۶۶ از موسسه مطالعات پیشرفته بازنشسته شد و سال بعد، در سن ۶۲ سالگی درگذشت.
به گزارش سی‌ان‌ان، وزارت انرژی آمریکا سال گذشته لغو مجوز امنیتی اوپنهایمر را فسخ کرد و روند تصمیم سال ۱۹۵۴ را «معیوب» خواند. جنیفر گرنهوم، وزیر انرژی آمریکا، در بیانیه‌ای در دسامبر ۲۰۲۲ گفت: «به مرور زمان، شواهد بیشتر غرض‌ورزی و بی‌‌عدالتی در حق دکتر اوپنهایمر را روشن کرد و در عین حال، وفاداری و وطن‌دوستی او بیش از پیش ثابت شد.»
